🧠 Waarom Zelfs Psychologen Narcisme Niet Zien

🧠 Waarom Zelfs Psychologen Narcisme Niet Zien

Door Patrick van Hek – Wie is de Narcist

Er is iets fascinerends (en eerlijk gezegd een beetje verontrustends) aan hoe weinig de meeste psychologen écht begrijpen van narcisme. Niet omdat ze niet slim zijn — integendeel — maar omdat de psychologie zelf een blinde vlek heeft gecreëerd.

We hebben de neiging te denken dat wie jarenlang psychologie studeert automatisch alle persoonlijkheidsstructuren kan doorzien. Maar narcisme? Dat is een andere categorie. Narcisme maskeert zich niet als een probleem, maar als een prestatie. En dat is precies waarom zóveel professionals erin trappen.

🎓 De Opleiding: Theorie Zonder Schaduwzijde

Tijdens de masteropleiding psychologie leer je over diagnostiek, behandelmethoden en protocollen. Je leert wat depressie is, hoe angststoornissen werken, en hoe trauma verwerkt wordt. Maar wat je zelden leert, is hoe iemand zijn stoornis maskeert.

In de klinische psychologie draait veel om wat zichtbaar is: symptomen, gedrag, testresultaten. Narcisme daarentegen is vaak juist wat niet zichtbaar is — het toneel achter de glimlach.

De narcist weet intuïtief hoe hij of zij zich sociaal wenselijk moet presenteren. Tijdens tests of intakegesprekken zegt hij de juiste dingen, glimlacht op het juiste moment en laat net genoeg ‘zelfinzicht’ zien om geloofwaardig te lijken.

Een klinisch psycholoog vult dan in: “Cliënt toont inzicht in eigen gedrag.”

In werkelijkheid heeft de narcist gewoon een glansrol neergezet.

🪞 De Zelfbewuste Narcist: Inzicht als Masker

Sommige narcisten lijken zelfs bewust van hun gedrag. Ze zeggen dingen als:

“Ik weet dat ik narcistische trekken heb, maar ik werk eraan.”

Dat klinkt mooi, toch? Tot je beseft dat dit vaak een cognitieve truc is. De narcist erkent zijn gedrag niet om te veranderen, maar om controle te houden over het verhaal. Het is een vorm van cognitieve dissonantie — ze herkennen het patroon, maar het blijft egosyntoon: het past bij wie ze denken te zijn.

Ze willen niet genezen, ze willen bewonderd worden om hun inzicht.

Freud zou trots op ze zijn — maar niet op de manier die zij denken.

🔬 Waarom Tests Niet Werken bij Narcisten

Een standaard persoonlijkheidstest meet wat iemand zegt over zichzelf, niet wat hij doet in relaties.

Een narcist die een vragenlijst invult, doet dat niet om ontdekt te worden — maar om te bewijzen hoe goed hij zichzelf kent.

Vraag: “Ik voel weinig empathie voor anderen.”

Antwoord van de narcist:

“Nee hoor, ik voel empathie, ik laat het alleen niet zien, want mensen gebruiken dat tegen me.”

In de psychologie noemen we dit response bias — het bewust aanpassen van antwoorden om beter over te komen. En dat is precies waar narcisten in uitblinken. Ze slagen voor de test… maar falen in menselijkheid.

🧩 Psychoanalyse: Narcisme als Afweer

Vanuit psychoanalytisch perspectief is narcisme een afweermechanisme tegen een diepgewortelde wond: schaamte.

De grootheidsfantasie is niet puur arrogantie, maar een verdedigingsmuur tegen het gevoel van onbeduidendheid.

De narcist zegt:

“Ik ben beter dan jij.”

Maar de onderliggende boodschap is:

“Als ik dat niet blijf geloven, verbrand ik van binnen.”

En zolang een therapeut dat niet herkent, blijft de kern onbereikbaar. Want empathie, hoe belangrijk ook, is bij een narcist vaak brandstof voor manipulatie.

🧭 De Blind Spot van de Psychologie

De reden dat veel psychologen narcisme niet herkennen, ligt niet aan hun intentie — maar aan hun opleiding.

Ze zijn getraind om te luisteren naar pijn die gepresenteerd wordt, niet naar pijn die verhuld wordt.

En narcisme is precies dat: pijn in camouflagepak.

Het vraagt een andere vorm van luisteren. Niet alleen naar woorden, maar naar incongruentie — naar wat iemand níét zegt. Naar het gebrek aan warmte in een zogenaamd empathisch verhaal. Naar de blik die iets vertelt wat de mond verzwijgt.

Dat leer je niet uit een handboek. Dat leer je van ervaring, en van het durven kijken naar de donkerste hoeken van de menselijke psyche — inclusief die van jezelf.

💡 Tot Slot: Bewustwording als Antwoord

De psychologie hoeft niet te falen in het herkennen van narcisme — ze hoeft alleen dieper te durven kijken.

Niet alleen met empathie, maar ook met grenzen.

Niet alleen met methoden, maar met moed.

Want uiteindelijk is bewustwording de enige echte therapie die wél werkt — niet voor de narcist, maar voor iedereen die ermee te maken heeft.

Zoals ik vaak zeg in mijn podcast:

“Een narcist heeft misschien het laatste woord, maar jij hebt het laatste inzicht.”